Güvenlik Kültürünün Tarafları Kimlerdir?

İş yerlerinde güvenlik kültürünün oluşturulması ve sürdürülmesinde farklı sorumluluk alanları ve yetkileriyle çeşitli paydaşlar bulunmaktadır.

1. Devlet: Yasa çıkararak denetim yapılmasını talep eder ve firmaların teknik noktada altyapı çalışmalarını yürütmesini sağlar. Yasal çerçeveyi oluşturarak güvenlik standartlarının uygulanmasını denetler.

2. İşveren: Güvenlik talimatlarına uyum sağlayarak iş güvenliği ile ilgili çalışmalar yapar ve yapılacak çalışmalara karşı tedbir alarak olası kazaların önüne geçer. İşyerinde güvenli çalışma ortamı oluşturmakla yükümlüdür.

3. Sendikalar: Çalışan haklarının korunmasında aktif rol oynar ve güvenlik standartlarının uygulanmasını destekler. İşçi-işveren arasında güvenlik konularında köprü görevi üstlenir.

4. İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanları: Teknik bilgi ve deneyimleriyle güvenlik standartlarının uygulanmasını destekler. Tehlike tespit edildiğinde çalışanlarla ekip çalışması yaparak riskleri ortadan kaldırır.

5. Çalışanlar: İş güvenliği talimatlarına uyum sağlar, koruyucu ekipmanlarını her daim giyer ve iş sağlığı güvenliği eğitimlerini aksatmaz. Tehlike gördüklerinde uzmanlarla irtibata geçerek proaktif davranır.

6. Diğer Sosyal Paydaşlar: Güvenlik kültürünün geliştirilmesinde destekleyici rol üstlenir ve toplumsal farkındalığın artmasına katkıda bulunur.

Güvenlik kültürünün oluşmasında sorumluluk sadece bir kişiye düşmez. Herkes yapması gereken görevi yerine getirdiğinde başarılı bir güvenlik kültürü oluşur.

İş Güvenliği Kültürü Nedir?

İş güvenliği kültürü, çalışanların işlerini yaparken güvende olmalarını sağlamaya yönelik olumlu tutum ve davranışları ifade eder. Bu kültür, güvenlik inançlarına, değerlerine ve tutumlarına en yüksek seviyede önem veren organizasyon kültürüdür. İş hayatında güvenliğin öncelikli olduğu yaşam biçimi olarak da tanımlanabilir.

NIOSH bu kültürü "yönetimin ve çalışanların çalışma ortamının güvenliğini sağlama konusundaki ortak taahhüdü" olarak tanımlamıştır. Güvenlik konusunda proaktif olmak, tehlikeleri gerçekleşmeden önce azaltmak demektir. Bu durum çalışanlara ve sağlıklarına saygı gösterildiğinin işaretidir. 

Her firma bu parametreler içinde kendine ait bir yol bularak takım odaklı çalışma ve paylaşım esasına dayanan ortak bir kültür değeri oluşturmalıdır.

Neden Güvenlik Kültürü Önemlidir?

Güvenlik kültürünün temel önemi, her an denetim yapılmasına ihtiyaç duymadan bireylerin kendilerini oluşabilecek kazalardan koruması ve hassas davranış göstermesidir. 

Dünya genelinde artan iş kazaları ve mesleki hastalıklar nedeniyle güvenlik kültürü günümüzde kritik bir öneme sahiptir. Kaza geçiren çalışan artık işverene veya işyerine eskisi gibi güvenmez ve düzensiz çalışma sergileyebilir. Aynı şekilde işyeri açısından da kaza geçiren personel, manevi ve maddi olarak ciddi bir yükümlülük oluşturur. 

Güvenlik kültürünün yerleştirilmesi tüm bu olumsuzlukların önlenmesinde hayati rol oynar. Bu nedenle güvenlik kültürü hem bireysel hem de kurumsal açıdan vazgeçilmez bir unsurdur.

Güvenlik Kültürünün Özellikleri Nelerdir?

Etkili bir güvenlik kültürünün temel karakteristikleri ve uygulanması gereken prensipleri aşağıdaki gibidir:

1. Güvenlik En Yüksek Önceliktir: Üretim ve teslimat gerekli olsa da güvenlik her zaman birinci önceliktir. Üst yönetim, çalışanları verimli ama dikkatli çalışmaya teşvik ederek bu bağlılığını gösterir.

2. Herkes Sorumludur: Yönetimden sahaya kadar herkes güvenlik standartlarının korunmasından ve uygulanmasından sorumludur. Çalışanlar standartları takip eder ve iş arkadaşlarının da bunlara uymasını sağlar.

3. Açık İletişim Zorunludur: Güvenlik alanı ile ilgili açık iletişim kurulmalı, sık ve net iletişim kanalları açık olmalıdır. Yönetim, sahadaki çalışanlarla açık iletişim kurarak endişelerin tartışılmasına imkan verir.

4. Sürekli Eğitim ve Katılım Sağlanır: Eğitim programlarına katılım zorunludur ve tüm çalışanlar güvenlik aktivitelerine düzenli olarak katılır. Düzenli güvenlik eğitimleri hem yeni çalışanları eğitir hem de güvenli çalışma ortamının sürdürülmesini sağlar.

5. Ekip Çalışması ve Koordinasyon Uygulanır: Tehlike görüldüğünde iş sağlığı uzmanı ile irtibata geçilmeli ve ekip çalışması yapılmalıdır. Ekipman desteği talep edildiğinde diğer takım arkadaşlarına da haber verilmelidir.

6. Sürekli İyileştirme Prensibi Benimsenir: Güvenlik standartları ve prosedürleri sürekli gözden geçirilmeli ve güncellenmelidir. Yeni bilgiler ve teknolojilerle prosedürler iyileştirilerek daha etkili hale getirilir.

7. Risk Azaltımına Odaklanılır: Çalışanlar potansiyel riskleri tespit etmeye ve en kısa sürede ele almaya teşvik edilir. Güvenli olmayan işleri durdurma davranışları ödüllendirilir ve desteklenir.

8. Sahadan Gelen Geri Bildirimler Değerlendirilir: Sahada çalışan işçiler tehlike ve riskler konusunda yöneticilerden daha fazla bilgi sahibidir. Bu geri bildirimler toplanır ve prosedürlerin daha etkili olması için kullanılır.

Çalışma Ortamında İş Güvenliği Kültürü Nasıl Geliştirilir?

İş güvenliği kültürünün geliştirilmesi, güçlü liderlik ve yönetim taahhüdü ile doğrudan ilişkili bir süreçtir.

• Üst Yönetimden Başlama: İş güvenliği kültürünün başarılı olabilmesi için en tepeden yönetilmesi gerekir. Üst düzey yöneticiler bu kültürü benimser ve uygularken çalışanlara hangi eylemlerin ödüllendirileceğini açıkça gösterir.

• Yönetim Katılımı ve İlgisi: Yönetim veya yöneticiler iş sağlığı ve güvenliği konuları ile yakından ilgilenir. Firma içinde iş güvenliği kültürü geliştirilmesi için yönetimin ve çalışanların iş sağlığı neden önemlidir konusuna hakim olması gerekir.

• Düzenli Toplantı ve Planlama: İş güvenliği ile ilgili konuların düzenli olarak gerçekleştirilen toplantılarda gündem olması sağlanır. Belirli aralıklarla stratejik planlama toplantıları yapılır ve detaylı incelemeler gerçekleştirilir.

• Çalışan Teşviki ve Katılımı: Çalışanlar işyeri sağlığı ve güvenliği konusundaki yeni fikirler ve iyi uygulamalar için teşvik edilir. Ekip olarak teşvik sağlanarak uygulama için motivasyon artırılır.

• Temel Unsurların Uygulanması: Hesap verilebilirlik, yetki ve profesyonellik kavramlarına önem verilir. İş sağlığı ve güvenliği sadece çalışanlar tarafından değil, yönetim bölümü tarafından da detaylı şekilde incelenir.

• Güvenilir Raporlama Sistemi: Her adım güvenilir bir şekilde raporlanır ve sürekli takip edilir. Bu sayede gelecekte oluşabilecek herhangi bir sorunun önüne geçilir.

• Ödüllendirme Sistemi: İş güvenliği davranışlarına uygun davranan ve güvenli eylemlerde bulunan bireyler ödüllendirilir. Bu yaklaşım pozitif güvenlik kültürünün gelişmesini destekler.

• Uzun Vadeli Yaklaşım: İş güvenliği kültürü bir anda oluşabilecek bir eylem değildir. Her bireyin özveri ile çalışması ve sabırlı davranması gereken bir süreçtir. Stratejiler uzun vadede kararlı bir şekilde uygulanmalıdır.

Güvenlik Kültürünün Belirlenmesi İçin Uygulanan Yöntemler 

İş güvenliği kültürünü oluşturmak, geliştirmek ve belirlemek için bazı sistematik yaklaşımlar ve stratejik yöntemler uygulanır.

1. Stratejik Planlama Toplantıları

Belirli aralıklarla stratejik planlama toplantıları yapılarak güvenlik kültürünün gelişim durumu değerlendirilir. Bu toplantılar, uzun vadeli hedeflerin belirlenmesi ve stratejilerin gözden geçirilmesi için kritik öneme sahiptir.

2. Bütçe Tahsisi ve Kaynak Sağlama

İş sağlığı ve güvenliği için bütçeden yeterli kaynak ayrılır ve kısıtlama yapılmaz. Güvenlik yatırımları öncelikli harcama kalemi olarak ele alınır.

3. Çalışan Geri Bildirimi ve Dinleme

Çalışanların dertleri, söylemleri düzenli olarak dinlenir ve onlardan geri bildirim toplanır. Bu süreç, sahada yaşanan gerçek sorunların tespit edilmesini sağlar.

4. Kaza Raporlama ve Analiz Sistemi

En küçüğünden en büyüğüne her iş kazası detaylı şekilde raporlanır ve üzerine çeşitli analizler yapılır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde kaza raporlama sistemi oluşturulur.

5. Detaylı Kaza Araştırmaları

Yaşanan kazalar hakkında detaylı araştırma yapılarak kök neden analizi gerçekleştirilir. Bu araştırmalar, benzer kazaların tekrarlanmasını önlemek için önemli veriler sağlar.

6. Fiziksel Güvenlik Önlemleri

Kaza oluşabilecek her alana güvenlik butonları konur ve yerlere uyarı ikazları yerleştirilir. Görsel güvenlik işaretleri ve acil durum sistemleri kurulur.

7. Sürekli İzleme ve Değerlendirme

Güvenlik performansı sürekli izlenir ve belirli periyotlarda değerlendirme toplantıları yapılır. KPI'lar (Kilit Performans Göstergeleri) belirlenerek ölçüm yapılır.

8. Sabırlı ve Uzun Vadeli Yaklaşım

İş güvenliği kültürü bir anda oluşabilecek bir eylem olmadığı için sabırlı davranılması gereken bir süreçtir. Stratejiler uzun vadede kararlı bir şekilde uygulanmalı ve sonuçlar beklemelidir.

Güvenlik Kültürü İş Yerini Nasıl Etkiler?

Güvenlik kültürünün olmaması işyerinde ciddi sorunlara yol açar. İnsanların temel hakları arasında yer alan güvenli çalışma ortamı sağlanamadığında işçiler çeşitli risklerle karşı karşıya kalır. İş kazaları ve meslek hastalıkları ne yazık ki birçok çalışanın karşılaştığı gerçeklerdir.

İşverenler açısından da bu durum oldukça maliyetlidir. Kaza yaşayan personelin tedavi masrafları, iş gücü kaybı ve hukuki sorumluluklar işletmeye ağır yükler getirir. Bu nedenle güvenlik kültürünün yerleştirilmesi hem insan hayatı hem de işletme sürdürülebilirliği açısından vazgeçilmezdir.

Güvenlik kültürünün yerleştiği işyerlerinde ise tam tersi bir durum yaşanır. Güvenlik kültürü olgunlaşma modelindeki temel unsurlara uyum sağlayan firmalar büyük avantajlar elde eder. Bu unsurlar arasında yönetimin üstlenmesi, iletişim, güven, üretimde güvenlik ve öğrenen organizasyon yer alır. Teknik ve sistemsel açıdan yüksek güvenlik alanlarına sahip olan firmaların kaza oranları düşük olur.

Sıkça Sorulan Sorular

Güvenlik kültürü konusunda diğer merak edilen soruları sizin için yanıtladık.

Güvenlik kültürü algısı kaça ayrılır?

Güvenlik kültürü algısı genellikle dört temel seviyeye ayrılır: reaktif, aktif, proaktif ve jeneratif kültür seviyeleri. 

Reaktif seviyede güvenlik sadece kaza sonrası ele alınır. Aktif seviyede kurallar ve prosedürler önem kazanır. Proaktif seviyede ise kazalar olmadan önlemler alınır ve sürekli iyileştirme yapılır.

Pozitif güvenlik kültürü nedir?

Pozitif güvenlik kültürü, iş güvenliği kültürünün güçlü ve başarılı olması için iç yapının kendi aralarında güvenlik oluşturmuş olması demektir. 

Bu kültürde firma içinde ortak bir güvenlik değeri bulunur ve bireysellikten uzak takım odaklı çalışma esastır. Her işyerinin kendine özgü geliştirdiği pozitif güvenlik kültürü, çalışma ortamında paylaşım ve işbirliğini destekler. 

Ulusal düzeyde güvenlik kültürü ne demek?

Ulusal düzeyde güvenlik kültürü, bir ülkenin genelinde güvenlik konularına verilen önem ve benimsenen yaklaşımları ifade eder. 

Bu kültür, devletin güvenlik politikaları, yasal düzenlemeler ve toplumsal güvenlik bilincini kapsar. Ülke genelinde güvenlik standartlarının benimsenmesi ve uygulanması için gerekli olan kolektif anlayışı temsil eder. 

Türkiye'de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu bu ulusal güvenlik kültürünün yasal temelini oluşturmaktadır.

Çalışma hayatında güvenlik kültürünün oluşmasında sorumluluk kime ait?

Çalışma hayatında güvenlik kültürünün oluşmasında sorumluluk sadece bir kişiye düşmez; tüm paydaşlar bu sorumluluğu paylaşır. 

Devlet, işveren, sendikalar, iş sağlığı uzmanları, çalışanlar ve diğer sosyal paydaşların hepsinin bu konuda görevleri bulunur. Herkes yapması gereken görevi yerine getirdiği takdirde kimse kimsenin sorumluluğunu üstlenmez. 

Bu kollektif yaklaşım, güvenlik kültürünün başarılı bir şekilde yerleşmesi için kritik öneme sahiptir.